 |
| Σιγκμουντ Φρουντ |
Από τη στιγμή που θα γεννηθεί ένα παιδί, τα ένστικτά του έρχονται σε επαφή με τους γονείς του και ιδιαίτερα με την μητέρα. Από αυτήν την επαφή, με την πάροδο του χρόνου, καθορίζεται με διάφορους μηχανισμούς, η προσωπικότητα και η συμπεριφορά του παιδιού.
Η τεράστια πλειοψηφία των παιδιών δέχεται αρκετά καλή φροντίδα στις πρώιμες φάσεις της νηπιακής ηλικίας, έτσι που επιτυγχάνεται κάποιος βαθμός συγκρότησης της προσωπικότητάς του και εξαλείφεται σχεδόν ο κίνδυνος να εμφανιστεί βίαια μία καταστροφικότητα χωρίς νόημα. Το πιο σημαντικό πράγμα για τον ειδικό επιστήμονα, από πλευράς πρόληψης του κακού, είναι ν’ αναγνωρίσει το ρόλο που παίζουν οι γονείς στη διευκόλυνση της διαδικασίας ωρίμανσης του παιδιού, στην πορεία της οικογενειακής ζωής. Ιδιαίτερα, μπορεί να εκτιμήσει το ρόλο που παίζει η μητέρα στην αρχική φάση, όταν η σχέση του νηπίου προς την μητέρα αλλάζει κι από καθαρά σωματική, γίνεται μία σχέση στην οποία το νήπιο ανταποκρίνεται στη στάση της μητέρας και το καθαρά σωματικό αρχίζει να εμπλουτίζεται και να περιπλέκεται από συναισθηματικούς παράγοντες (BINNIKOT).
Όταν το βρέφος αρχίζει να καταλαβαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπίζει τον εξωτερικό εχθρικό κόσμο, αυτομάτως χάνει το αίσθημα της παντοδυναμίας που του εξασφάλιζε η συμβιωτική κατάσταση με τη μητέρα του. Εν συνεχεία αυτό το αίσθημα παντοδυναμίας μετατίθεται προς τους γονείς, τους οποίους το βρέφος θεωρεί παντοδύναμους.
Μία καλή μητρική φροντίδα, θα βοηθήσει το νήπιο να περάσει από το συμβιωτικό στάδιο προς το στάδιο της ανεξαρτητοποίησης. Αντιθέτως μία ακατάλληλη μητρική συμπεριφορά, θα εμποδίσει την ομαλή μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο. Πολλές φορές η κτητική μητέρα, είτε συνειδητά, είτε συνήθως ασυνείδητα, θέλει να διατηρήσει την συμβιωτική κατάσταση με το παιδί της, ικανοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις δικές της ανασφάλειες και ψυχολογικές ανεπάρκειες. Πρέπει, λοιπόν, οι γονείς να αγαπούν τα παιδιά τους με τον σωστό τρόπο. Δυστυχώς, όλοι οι γονείς ισχυρίζονται ότι αγαπούν τα παιδιά τους, χωρίς όμως να γνωρίζουν ότι σε αρκετές περιπτώσεις η αγάπη την οποίαν νομίζουν ότι δίνουν και ο τρόπος με τον οποίον τη δίνουν, προκαλεί στα παιδιά τους ψυχολογικούς τραυματισμούς.
Θα αναφέρουμε δύο ακραίες περιπτώσεις που επιτρέπουν να καταλάβουμε καλύτερα τους μηχανισμούς επίδρασης πάνω στα παιδιά, της διαταρακτικής συμπεριφοράς των γονέων. Υπάρχουν γονείς οι οποίοι παρουσιάζουν έλλειψη αγάπης και απόρριψη προς τα παιδιά τους, καθώς και γονείς οι οποίοι παρουσιάζουν κτητική υπέρβαση και νευρωτικό παρεμβατισμό.
Επειδή το ΕΓΩ του παιδιού διαμορφώνεται από το άθροισμα των επιδράσεων που υφίσταται, αλλά και από τις αντιδράσεις του σε αυτές τις επιδράσεις, το «κακοαγαπημένο» παιδί αγαπά άσχημα τον εαυτό του.
Το ΕΓΩ του επαναλαμβάνει την επιθετικότητα και το άγχος των γονέων του. Η απόρριψη των γονέων μπορεί να εκδηλωθεί, είτε ανοιχτά, είτε με ασυνείδητο τρόπο, συγκαλυμμένο. Ενίοτε πίσω από μία φαινομενική υπερπροστασία και έναν καταχρηστικό παρεμβατισμό. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, το παιδί δεν μπορεί να βρει ασφαλείς γονεϊκές εικόνες για να ταυτισθεί μαζί τους. Διαμορφώνεται, ή κατ’ εικόνα, ή σε αντίθεση με τους βαθιά αγχώδεις, ανασφαλείς και επιθετικούς γονείς.
Κακοαγαπημένα παιδιά με γονείς επιθετικούς και αντικοινωνικούς: Ας δούμε πρώτα την περίπτωση παιδιών που ζουν σε οικογενειακό περιβάλλον, όπου κυριαρχεί η αστάθεια και η βία. Πρόκειται για γονείς βίαιους, αλκοολικούς, αντικοινωνικούς. Μέσα στο σπίτι κυριαρχούν καυγάδες, σκηνές, πανικός, φόβος.
Η ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών που ζουν σε παρόμοιο περιβάλλον είναι διαταραγμένη. Η πιο σημαντική αδυναμία του ΕΓΩ αυτών των παιδιών, είναι η ανικανότητά του να αντέξει την αποκήρυξη.
Εφ’ όσον οι γονείς και κυρίως ο πατέρας, ο οποίος είναι φορέας των απαγορεύσεων της αμέσου ικανοποίησης των επιθυμιών δεν είναι ανεκτός, κατά συνέπεια αυτά τα παιδιά δεν μπορούν να συγκρατήσουν τις επιθετικές ενστικτώδεις επιθυμίες τους. Μόλις βρεθούν τέτοια παιδιά σε ομάδα με άλλα διαταραγμένα παιδιά, η αμοιβαία τους υπερδιέγερση κατεβάζει ακόμα περισσότερο το κατώφλι αντίστασης τις παρορμήσεις.
Γι’ αυτό τα παιδιά αυτά αναζητούν τις παρέες, όπως και κάθε είδους ομάδα, όπου ο παρορμητισμός τους μπορεί να ικανοποιηθεί με τη συνενοχή των υπολοίπων. Το πιο αξιοσημείωτο όμως χαρακτηριστικό αυτών των παιδιών, είναι αν η ικανότητα να ανεχθούν την τρυφερότητα και την αγάπη.
Πράγματι η προσφορά αγάπης από μέρος του ενήλικα, ξυπνάει σ’ αυτά τα παιδιά τις ψυχικές συναισθηματικές πληγές της πρώτης παιδικής ηλικίας, ματαιωμένης από έλλειψη μητρικής ή πατρικής τρυφερότητας.
Τα παιδιά αυτά έχουν ανάγκη από καθοδήγηση, από ενήλικες με γαλήνια και αυστηρή προσωπικότητα.
Στα παιδιά αυτά, η απόλυτη ελευθερία αυξάνει την ανασφάλειά τους. Η ελευθερία τα αφήνει αδύναμα απέναντι στις ίδιες τις ορμές τους. Η ανικανότητα για ταύτιση παραμένει η πιο σημαντική αιτία της αδυναμίας του ΕΓΩ τέτοιων παιδιών. Ανίκανα να δεχθούν και να νιώσουν τρυφερότητα, αφού τα απέρριψαν πολύ πρόωρα και πολύ βίαια, δεν μπορούν ούτε να αποδεχθούν και να μιμηθούν, ούτε να ταυτισθούν με τον τρυφερό ενήλικο, ενώ ο διάλογος είναι αδύνατος όπως και η επικοινωνία. Ακόμα και ένα τέτοιο παιδί, φαινομενικά και για να διατηρήσει το προνόμιο μιας ανεκτικής σχέσης με τον ενήλικο, δείχνει να την αποδέχεται, υπό τον όρο πως τίποτα από την επιθετική και βίαιη δομή του δεν θα μεταβληθεί.
Αυτά τα παιδιά δεν γνωρίζουν και δεν δέχονται παρά ταυτίσεις με τις αρχικές εικόνες: εικόνες βίας, αντίθεσης και παραβατικότητας. Με τη συμμετοχή τους στις επιθετικές εικόνες, έχουν διατηρήσει ένα στοιχειώδη ουσιαστικό ναρκισσισμό. Παρ’ όλα αυτά, βιώνουν ένα τρομερό άγχος ανασφάλειας, το οποίο τα αναγκάζει να συντηρούν την ασυνείδητη ψυχική τους σύγκρουση.
Είπαμε ότι ένας πολύ ανεκτικός ενήλικας απέναντί τους, προκαλεί βαθιά ανασφάλεια, απελευθερώνοντας το μίσος και τη βιαιότητά τους. Αυτός όμως ο φιλελευθερισμός, εάν γίνεται με κατανόηση και εκδηλώνεται χωρίς επιθετικό άγχος, έχει τουλάχιστον το προτέρημα να τους επιτρέπει να εκφράσουν τα πιο σημαντικά θέματα που τα απασχολούν.
Κακοαγαπημένα παιδιά με αγχώδεις γονείς: Και αυτοί οι νευρικοί, αδύναμοι, αγχώδεις γονείς, δεν είναι λιγότερο επιβλαβείς από τους βίαιους γονείς. Η αδυναμία αυτών των γονέων δεν εκδηλώνεται ανοιχτά με τη βία, αλλά με συναισθηματικές αντιδράσεις, όπου κυριαρχεί η επιθετικότητα των ασυνείδητων επιθυμιών, οι οποίες δεν μπορούν να ελεγχθούν. Πρόκειται εδώ για γονείς που προσπαθούν περισσότερο ή λιγότερο να απωθήσουν την επιθετικότητά τους. Αντίθετα με τους επιθετικούς, αντικοινωνικούς γονείς, αντιδρούν στη βαθιά τους ανασφάλεια, με ενοχές, άγχος, υπερβολικό παρεμβατισμό, ή παραίτηση που συνοδεύεται από αισθήματα κατωτερότητας.
Η απωθημένη επιθετικότητά τους αναδύεται εμμέσως, συγκαλυμμένη με τη μορφή έγνοιας, για το σχολείο ή για άλλα θέματα.
Πολύ συχνά μεταξύ αυτών των γονέων, βασιλεύει η δυσαρμονία και οι ίδιοι αλληλοϋποτιμώνται μπροστά στα μάτια του παιδιού τους.
Το παιδί θα αντιδράσει σύμφωνα με τη συναισθηματική ανασφάλεια των παιδαγωγών του και θα δυσκολευθεί να επιλύσει τις δικές του εσωτερικές συγκρούσεις, που σε μεγάλο βαθμό καθορίζονται από την ασυνείδητη συμπεριφορά των γονέων.
Μη έχοντας μπορέσει να αντέξει την τριγωνική σχέση με τον πατέρα και την υπερβολικά ανασφαλή μητέρα, γαντζώνεται σε μία παλινδρομική συμπεριφορά. Το ΕΓΩ του, πρόωρα απειλημένο από τις εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις, πολλαπλασιάζει τους μηχανισμούς άμυνας. Αποτέλεσμα είναι η μη προσαρμογή, ή προστατευτικές αντιδράσεις στο οικογενειακό, στο σχολικό, ή στο κοινωνικό περιβάλλον και γενικότερα, εμφανίζει μία συναισθηματική ανωριμότητα, που κάνει επώδυνη κάθε ανθρώπινη σχέση και κατ’ επέκταση κάθε δραστηριότητα που επιβάλλεται από τον ενήλικα.
Η πολυμορφία των μορφών αντίστασης του ΕΓΩ απέναντι σε γονείς αγχώδεις, είναι σημαντική και ποικίλει ανάλογα με τα άτομα και εκδηλώνεται σε κάθε επίπεδο: συναισθηματικό, διανοητικό, σωματικό.
Σε συναισθηματικό επίπεδο, θα υπάρχει άρνηση και απώθηση των συναισθημάτων, αρνητική μεταβίβαση πάνω σε άλλα πρόσωπα, αντιστροφή της επιθυμίας, ενοχή, άγχος, τεμπελιά, επιθετικότητα, βία.
Μια αρκετά συχνή οικογενειακή κατάσταση είναι όταν ο πατέρας είναι πολύ αυστηρός, ενώ η μητέρα είναι υπερβολικά αδύναμη απέναντι στο παιδί. Ο πατέρας καταδικάζει αυστηρά το παιδί για όλες τις αστοχίες του, ενώ η μητέρα πάντοτε συγχωρεί και εν ανάγκη ενάντια στον πατέρα. Το παιδί έχει έτσι το ναρκισσιστικό συναίσθημα μιας παντοδυναμίας της επιθυμίας του, επειδή είναι βέβαιο πως θα έχει πάντοτε με το μέρος του, ό,τι και να κάνει την αγάπη της μητέρας. (ΜΟΚΟ).
Μέχρι τώρα σκιαγραφήσαμε μερικές χαρακτηριστικές συμπεριφορές των γονέων, οι οποίες προκαλούν σοβαρούς ψυχοτραυματισμούς στα παιδιά τους, από τη γέννησή τους και μετά. Αυτοί οι ψυχοτραυματισμοί, έχουν συνέπειες στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς των παιδιών, αλλά και επίσης σοβαρές συνέπειες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Έτσι το παιδί, το οποίο έχει υποστεί αυτούς τους ψυχοτραυματισμούς, έχει ενσωματώσει (ενδοβάλλει) τη βία, η οποία άλλοτε εμφανίζεται εναντίον των γονέων, π.χ. ατίθασο, επιθετικό, ανυπάκουο παιδί, είτε παραμένει εν υπνώσει, διότι έχει απωθηθεί σε βαθύτερα ψυχικά στρώματα. Μεγαλώνοντας αυτό το παιδί φτάνει στην εφηβεία, στην κρίσιμη ηλικία. Είναι η ηλικία που ο έφηβος έχει έντονες ταυτίσεις με διάφορα πρόσωπα του περιβάλλοντός του και αρχίζει να αμφισβητεί, ή και να απορρίπτει τους γονείς του. Εδώ παίζει ρόλο και το περιβάλλον. Εάν το περιβάλλον παρέχει πρόσωπα, κοινωνικά και ηθικά αποδεκτά, τότε υπάρχει πιθανότητα οι νέοι οι οποίοι έχουν ψυχοτραυματιστεί, να ταυτιστούν με αυτά τα πρόσωπα, οπότε βρίσκουν τρόπους πιο κοινωνικούς για να εκδηλώσουν την επιθετικότητά τους. Π.χ. ασχολούνται με τον αθλητισμό, γίνονται φιλόδοξοι, μετουσιώνουν την επιθετικότητά τους ασχολούμενοι με τα μαθήματά τους, θέλουν να είναι οι πρώτοι και να ανέλθουν κοινωνικά.
Τα παιδιά όμως που θα έχουν την ατυχία να ταυτιστούν με τους ακατάλληλους ψυχοτραυματικούς γονείς, ή με άλλα πρόσωπα, αντικοινωνικά, περιθωριακά, τότε υιοθετούν τις ιδέες και τις συμπεριφορές αυτών των προσώπων.
Με αυτόν τον τρόπο, η εκδηλούμενη επιθετικότητα και βία αυτών των παιδιών, εφήβων, νέων, ή ενηλίκων, ενυπάρχει μέσα σε αυτά τα άτομα, αλλά συνήθως δεν εκδηλώνεται αυθόρμητα. Σχεδόν πάντα πίσω από την βίαιη αντικοινωνική συμπεριφορά αυτών των ατόμων υπάρχει κάποιος ενήλικας, ο οποίος εκμεταλλεύεται την ευαλωτότητα αυτών των ατόμων και τα ωθεί προς την τέλεση αντικοινωνικών πράξεων, παίρνοντας τη θέση του αρχηγού.
Τα βίαια και καταστροφικά ένστικτα αυτών των ψυχοτραυματισμένων ατόμων εκδηλώνονται κυρίως όταν ευρίσκονται μέσα σε ομάδες. Το πλήθος είναι παρορμητικό, άστατο και ευερέθιστο. Εγκαταλείπεται να οδηγείται, αποκλειστικά σχεδόν, από το ασυνείδητο. Νιώθει το αίσθημα της παντοδυναμίας και δεν υπάρχει η έννοια του αδύνατου, για το άτομο που ανήκει στο πλήθος.
Το πλήθος είναι εξαιρετικά εύπιστο και ευεπηρέαστο, στερείται από κάθε ικανότητα κριτικής και τίποτα δεν είναι απίθανο γι’ αυτό.
Το πλήθος, ο όχλος, υπακούει τυφλά στον αρχηγό. Ο ηγέτης του πλήθους ενσαρκώνει πάντοτε τον πρωτόγονο πατέρα. Το πλήθος θέλει πάντοτε να εξουσιάζεται, διψάει για υποταγή (ΛΕΜΠΟΝ).
Οι γονείς αυτών των ατόμων με την αντικοινωνική, βίαιη και καταστροφική συμπεριφορά, συχνά ευνοούν και δικαιολογούν τις πράξεις των παιδιών τους, άλλοτε ενσυνείδητα και άλλοτε χωρίς να το καταλαβαίνουν.
Διατείνονται ότι φταίει η κοινωνία, το κράτος, τα κόμματα, η αστυνομία, η οικονομία, η ανεργία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το σχολείο κ.λ.π. Ποτέ δεν παραδέχονται ότι φταίνε οι ίδιοι οι γονείς. Με αυτόν τον τρόπο νομίζουν ότι απαλλάσσονται από τις ενοχές τους. Στην πραγματικότητα με αυτή τη συμπεριφορά τους, με την απώθηση δηλαδή των ευθυνών τους, επιδεινώνουν το πρόβλημα.
Με ποιο τρόπο η κοινωνία θα μπορούσε να αντιδράσει σ’ αυτήν την καταστροφική βία του πλήθους; Φυσικά με την ενημέρωση και την εκπαίδευση. Ενημέρωση της κοινωνίας και εκπαίδευση στα σχολεία. Δυστυχώς όμως, ο πνευματικός κόσμος της χώρας μας, που θα μπορούσε να βοηθήσει, αγνοείται από το κατεστημένο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου