Με τον όρο παρενόχληση στον χώρο της εργασίας εννοούμε κάθε καταχρηστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται με λόγια η με πρά-ξεις και μπορεί να ζημιώσει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή την ακεραιότητα του ατόμου, σωματική ή ψυχική και να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ή να διαταράξει γενικώς το εργασιακό κλίμα.
Παρόλο που η παρενόχληση στο χώρο της εργασίας είναι τόσο παλιό φαινόμενο, όσο και η εργασία, εν τούτοις μόνο στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 αντιμετωπίστηκε σα φαινόμενο που καταστρέφει το εργασιακό κλίμα, μειώνει την παραγωγικότητα, αλλά και ευνοεί τις απουσίες των εργαζομένων από την εργασία τους, λόγω των ψυ-χολογικών προβλημάτων που προκαλεί.
Όταν η παρενόχληση κάνει την εμφάνισή της στο χώρο της εργα-σίας πρόκειται να ένα φαινόμενο απάνθρωπο και ανελέητο.
Όταν κάποιος π.χ. προϊστάμενος παρενοχλεί ψυχολογικά έναν εργαζόμενο, το ζητούμενο δεν είναι η κριτική πάνω στη δουλειά του, είτε είναι καλή, είτε είναι κακή, αλλά στοχεύει το ίδιο το άτομο, θέ-λοντας συνειδητά ή όχι, να του προκαλέσει βλάβη. Πρόκειται πάντα για μια προσωπική επίθεση.
Στόχος είναι η επιβολή της εξουσίας με κάθε τίμημα. Αρχίζει δι-αλύοντας τον άλλον, χτυπώντας τον στα αδύναμα σημεία του, ώστε το άτομο να χάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Η επίθεση είναι γενική και αόριστη. Δεν αποσκοπεί να βρεθεί λύση σε ένα πρόβλημα ή να ρυθμίσει μια διαμάχη, αλλά να εισαγάγει μια σχέση δυνάμεων.
Σκοπός της παρενόχλησης είναι να αποσταθεροποιήσει τον άλ-λον σε βαθμό που να μην μπορεί να αντιστέκεται. Συνειδητά ή όχι οι επιτιθέμενοι αποφεύγουν τις καθαρά επαγγελματικές κατηγορίες, για να στοχεύσουν στο προσωπικό κομμάτι, εκεί που πονάει ιδιαίτερα.
Παράδειγμα:
Η δις. Μ είναι υπάλληλος σε μια επιχείρηση. Είναι ικανότατη στη δουλειά της. Ο προϊστάμενός της ο οποίος είναι μέτριας ικανότητας τη ζηλεύει και αρχίζει να την παρενοχλεί ψυχολογικά.
Π.χ της λέει: «Δεν θέλω να πάρετε τη θέση του αρχηγού εδώ μέσα, δεν είμαστε στο στρατό όπως ο πατέρας σας»! Από τότε, μόλις λέει κάτι η Μ, ο προϊστάμενός της κάθεται προσοχή και τη χαιρετάει στρατιωτι-κά, κοροϊδεύοντας φυσικά τον πατέρα της. Η Μ αποσταθεροποιείται ψυχολογικά, γιατί είχε φροντίσει επιμελώς να μη γίνει τίποτε γνωστό για την προσωπική της ζωή και ιδιαίτερα για την συγκρουσιακή σχέση με τον πατέρα της, που είναι όντως ένας τύραννος. Προσπαθεί πολλές φορές να μιλήσει στον προϊστάμενό της ότι η συμπεριφορά του την πληγώνει, αλλά αυτό συνεχίζει.
Από τότε η Μ επικρίνει διαρκώς τον εαυτό της και οι σχέσεις με τους άλλους παρεμποδίζονται. Οι συγκρουσιακές σχέσεις με τον πατέρα της μεταφέρονται στους άλλους και κατά συνέπεια η ψυχολο-γική της ισορροπία αποσταθεροποιείται.
Αν αυτό το επεισόδιο ήταν μεμονωμένο και είχε ακολουθήσει συγνώμη, θα μπορούσε να είναι μόνο μια αδεξιότητα του προϊσταμέ-νου, χωρίς ιδιαίτερες συνέπειες, αντίθετα αυτός μόλις αισθάνεται ότι έχει αγγίξει το ευαίσθητο σημείο της Μ και ότι οι παρατηρήσεις του την αποσταθεροποιούν, υπερθεματίζει και υιοθετεί αυτή την προσβλητική συμπεριφορά καθημερινά.
Η ψυχολογική παρενόχληση περιλαμβάνει μια σειρά από εχθρι-κές συμπεριφορές προς τον παρενοχλούμενο.
1) Προσβολές των συνθηκών της εργασίας
• Δεν του μεταδίδουν τις χρήσιμες πληροφορίες για την υλοποίηση της εργασίας του.
• Συστηματικά αμφισβητούν όλες του τις αποφάσεις
• Κριτικάρουν άδικα ή υπερβολικά την εργασία του
• Του αφαιρούν την πρόσβαση στα εργαλεία της δουλειάς, τηλέφωνο, φαξ, υπολογιστής κ.λ.π.
• Αναθέτουν στο θύμα διαρκώς καινούρια καθήκοντα
• Συστηματικά του αναθέτουν αρμοδιότητες κατώτερες των ικανοτή-των του
• Ασκούν πιέσεις πάνω στο θύμα ώστε να μην κάνει χρήση των δικα-ιωμάτων του (άδειες, ωράρια, μπόνους)
• Παρεμποδίζουν την προαγωγή του
• Του αναθέτουν επικίνδυνες εργασίες ενάντια στη θέλησή του.
• Του αναθέτουν καθήκοντα ασύμβατα με την υγεία του
• Του δίνουν εντολές αδύνατον να εκτελεστούν
• Αδιαφορούν για τις ιατρικές γνωματεύσεις των γιατρών
• Τον σπρώχνουν σε λάθη
2) Απομόνωση και άρνηση επικοινωνίας
• Το θύμα διακόπτεται συνεχώς όταν θέλει να μιλήσει
• Δεν του απευθύνουν τον λόγο
• Αρνούνται την επαφή μαζί του
• Αγνοείται η παρουσία του
• Η Διεύθυνση αρνείται το διάλογο
3) Προσβολή της αξιοπρέπειας
• Χαρακτηρίζουν το θύμα με περιφρονητικά λόγια
• Υποτιμούν το θύμα στους προϊσταμένους του ή υφιστάμενους
• Διαδίδουν διάφορες άσχημες φήμες
• Χλευάζουν την εμφάνισή του
• Χλευάζουν την καταγωγή του, την εθνικότητά του ή την θρησκεία του
• Του αναθέτουν υποτιμητικές εργασίες
• Καθυβρίζουν το θύμα με άπρεπα ή υποτιμητικά λόγια
4) Λεκτική, σωματική ή σεξουαλική παρενόχληση
Οι διάφορες μορφές παρενόχλησης.
Στο 58 % των περιπτώσεων η παρενόχληση προέρχεται από τον ιεραρχικά ανώτερο.
Στο 29 % των περιπτώσεων η παρενόχληση προέρχεται από πολ-λά άτομα συμπεριλαμβανομένων των ιεραρχικά ανώτερων και των συ-ναδέλφων.
Στο 12 % των περιπτώσεων η παρενόχληση προέρχεται από άλλο συνάδελφο.
Στο 1 % των περιπτώσεων η παρενόχληση προέρχεται από ένα υφιστάμενο.
Η σοβαρότητα των επιπτώσεων στα θύματα εξαρτάται από την προσωπικότητα των θυμάτων, τη σχέση μεταξύ των πρωταγωνιστών και του αριθμού των ατόμων που εμπλέκονται σ’ αυτές τις διαδικασίες της παρενόχλησης.
Το αποτέλεσμα της παρενόχλησης είναι εντονότερο όταν προέρ-χεται από μια συσπειρωμένη ομάδα εναντίον ενός ατόμου.
Η παρενόχληση από ένα προϊστάμενο είναι σοβαρότερη απ’ ότι η παρενόχληση από ένα συνάδελφο, γιατί το θύμα έχει την αίσθηση ότι δεν θα βρει από πουθενά συμπαράσταση.
Οι επιπτώσεις στην υγεία είναι μακροπρόθεσμα σοβαρότερες όταν διαφαίνεται ότι η παρενόχληση στοχεύει ένα μεμονωμένο άτομο.
Η σοβαρότητα των επιπτώσεων στην υγεία εξαρτάται από την δι-άρκεια της παρενόχλησης, την ένταση της επίθεσης και το πόσο ευάλω-το είναι το θύμα.
Δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει ένας ξεκάθαρος διαχωρισμός α-νάμεσα στην ψυχολογική παρενόχληση και στη Διοικητική κακομεταχε-ίριση, γιατί η μια εμπλέκεται στην άλλη. Π.χ. βλέπουμε σε επιχειρή-σεις που η συλλογική Διοίκηση δεν σέβεται τον εργαζόμενο, διάφορα άτομα ναρκισσιστικά να επωφελούνται από το γενικότερο κακό κλίμα για να διαλύσουν ένα συνάδελφο και να αναρριχηθούν στη κλίμακα της ιεραρχίας.
Πολλές φορές οι εργαζόμενοι αναγκάζονται διακόψουν την ερ-γασία τους με αναρρωτικές άδειες ή ακόμη και να παραιτηθούν.
Αυτές οι καταστάσεις έχουν σοβαρή επίπτωση στην οικονομική κατάσταση του εργαζομένου. Αλλά και η επιχείρηση ζημιώνεται λόγω της απουσίας των εργαζομένων, με συνέπεια τη μείωση της παραγωγής.
Η ψυχολογική παρενόχληση δημιουργεί επίσης ένα κλίμα ανησυ-χίας, φόβου και αστάθειας που εξαπλώνεται σε ολόκληρη τη κοινωνία.
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, των αναδιαρθρώσεων και των συγχωνεύσεων των επιχειρήσεων, αυτές οι διαδικασίες κάνουν τους ανθρώπους να χάνουν την εμπιστοσύνη στους άλλους και στον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνουν τον κόσμο της εργα-σίας.
Παρόλο που η παρενόχληση εφαρμόζεται όπου το επιτρέπει ο τρόπος οργάνωσης, υπάρχουν εργασιακοί χώροι που είναι περισσότερο εκτεθειμένοι.
1) Η Δημόσια Διοίκηση: Στον δημόσιο τομέα η παρενόχληση μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια, γιατί στο δημόσιο τα άτομα προ-στατεύονται ιδιαίτερα και δεν μπορούν να απολυθούν. Γι’ αυτό τον λόγο οι μέθοδοι της παρενόχλησης είναι περισσότερο ολέθριοι και έχουν δραματικά αποτελέσματα στην υγεία, αλλά και στην προσωπι-κότητα των θυμάτων.
2) Η Τοπική Αυτοδιοίκηση: Πολύ συχνά, στους Δήμους, στις Νο-μαρχίες, στις Περιφέρειες, οι υπάλληλοι του κράτους βλέπουν νεοεκλε-γέντες να αναλαμβάνουν αρμοδιότητες για τις οποίες δεν έχουν εκπαι-δευτεί. Στην αρχή, οι εκλεγμένοι σέβονται τους υπαλλήλους, γιατί έχουν ανάγκη από άτομα που να γνωρίζουν τη δουλειά. Στη συνέχεια, ενώ ορισμένοι εκπαιδεύονται γρήγορα, άλλοι για να καλύψουν την ανεπάρκειά τους προσπαθούν να μειώσουν την προσωπικότητα των υ-παλλήλων με τη μέθοδο της ψυχολογικής παρενόχλησης.
3) Ο Στρατός: Στο Στρατό υπάρχουν πολλά περιστατικά παρενόχ-λησης, αλλά είναι δυσκολότερο από οπουδήποτε αλλού να καταγγελθο-ύν, λόγω της αυστηρής πειθαρχίας.
4) Κοινωνικό – ιατρικός τομέας: Είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένος, διότι οι συνθήκες εργασίας είναι εξαιρετικά δύσκολες τόσο σωματικά, όσο και ψυχικά.
Στα νοσοκομεία οι νοσοκόμες εξαρτώνται ταυτόχρονα από τις προϊστά-μενες, τους γιατρούς και τη Διοίκηση, γεγονός που μπορεί να δημιουρ-γήσει σύγχυση που να ευνοεί τις παρεξηγήσεις, τις προσβολές και τις καταχρήσεις εξουσίας.
5) Η παιδεία: Ο εκπαιδευτικός χώρος είναι από αυτούς που πλήτ-τονται περισσότερο από την ψυχολογική παρενόχληση. Η διαδικασία της αποσταθεροποίησης συχνά μοιάζει. Ρίχνουν στους καθηγητές ή τον δάσκαλο που βρίσκεται στο στόχαστρο όλες τις πειθαρχικές και παιδα-γωγικές δυσκολίες του σχολείου.
6) Η έρευνα: Στους ερευνητές οι διαδικασίες ψυχολογικής παρενόχ-λησης είναι πολύ συνηθισμένες. Είναι μάλιστα φαινόμενο επιβίωσης, γιατί πολύ λίγοι από αυτούς θα κατορθώσουν να αναγνωριστούν. Ένας ερευνητής μπορεί να προσπαθήσει να οικειοποιηθεί τις γνώσεις και τις ιδέες των άλλων για ίδιον όφελος.
Εδώ δεν πρόκειται για εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ ερευ-νητών, αλλά για μια ζούγκλα, όπου η πρόοδος της επιστήμης δεν έχει μεγάλη σημασία. Ο πρωταρχικός σκοπός είναι η απόκτηση κύρους και χρήματος.
7) Η ιδιωτικές επιχειρήσεις: Εδώ συναντάμε τις περισσότερες περιπτώσεις προ μελετημένης και συνειδητής ψυχολογικής παρενόχλη-σης, που έχουν σκοπό να αποθαρρύνουν ένα εργαζόμενο και να τον αναγκάσουν να παραιτηθεί.
Οι επιπτώσεις στην υγεία:
1) Η ντροπή και η ταπείνωση. Αυτό το οποίο κυρίως πληγώνει το θύμα είναι ότι δεν ήξερε ή δεν μπόρεσε να αντιδράσει στην παρενόχλη-ση
2) Η απώλεια της ευθυκρισίας. Προέρχεται από διάφορες παράδοξες εντολές, οι οποίες εμπίπτουν στην τεχνική της παρενόχλησης. Π.χ. κα-τηγορούν κάποιον ότι δεν δουλεύει αλλά δεν του δίνουν εργασία να κά-νει ή του δίνουν υπερβολική εργασία χωρίς να τον εφοδιάζουν με τα ανάλογα μέσα
3) Η απώλεια ζωτικότητας. Έχει χάσει το ενδιαφέρον και την ζωτι-κότητά του.
4) Άγχος
5) Ψυχοσωματικές διαταραχές. Π.χ. κόπωση, νευρικότητα, αϋπνίες, ημικρανίες, γαστρίτιδα, έλκος, κολίτις, οσφυϊκοί πόνοι, ορμονικές δια-ταραχές, προβλήματα θυρεοειδούς, ανωμαλίες στην περίοδο, υπέρταση, ίλιγγοι, δερματικές παθήσεις.
6) Κατάθλιψη. Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανισθεί όταν η παρενόχ-ληση παραταθεί επί μακρόν και είναι έντονη. Ο καταθλιπτικός εμφανί-ζει μελαγχολική διάθεση, αίσθημα απαξίωσης, ενοχής, αδυναμία προ-σαρμογής και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας.
Το Διεθνές Γραφεί Εργασίας του ΟΗΕ κάνει λόγο για επιδημία σωματικής και ψυχολογικής βίας στους χώρους εργασίας σε έκθεσή του στις 14/6/2006.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η έκθεση εκτιμά ότι 9 % των εργαζομέ-νων πέφτουν κάθε χρόνο θύματα ψυχολογικής βίας.
Επίσης το ίδιο Γραφείο εκτιμά ότι το κόστος της βίας αυτής είτε υπό μορφή αποχής από την εργασία, είτε υπό μορφή παραιτήσεων μισ-θωτών, αντιπροσωπεύει έως και το 3,5 % του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος μιας χώρας.
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ειδική υπηρεσία, η οποία να ασχολεί-ται με την ενημέρωση του κοινού πάνω στα ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία δημιουργούνται από τις κακές εργασιακές σχέσεις στους χώ-ρους εργασίας.
Επίσης δεν υπάρχει υπηρεσία αποτελούμενη από ειδικούς επισ-τήμονες Ψυχιάτρους, Ψυχολόγους, Κοινωνικούς Λειτουργούς, η οποία να μπορεί να παίζει έγκαιρα και αποτελεσματικά ένα μεσολαβητικό ρό-λο μεταξύ αυτού ή αυτών, οι οποίοι υφίστανται την παρενόχληση και αυτού ή αυτών, οι οποίοι παρενοχλούν.
Προτείνομεν λοιπόν, η Πολιτεία, δηλαδή η Περιφέρεια, η Νο-μαρχία, η Δημαρχία, τα Επιμελητήρια, να φροντίσουν έγκαιρα για τη δημιουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας.
Η υπηρεσία αυτή θα φροντίζει για την ενημέρωση των εργαζομέ-νων, των εργοδοτών, των Διευθυντών διαφόρων υπηρεσιών, των υπαλ-λήλων, με εκδηλώσεις όπως η σημερινή, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αλλά συγχρόνως θα έχει και τη δυνατότητα να δρα και να παρεμβαίνει συμβουλευτικώς.
Το σημερινό πάνελ δηλώνει προς πάντα αρμόδιο, ότι είναι πρό-θυμο να συμβάλει εις την δημιουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου